Adobe Flash Player Efsanesi

Gökhan Koçak Blogger'ın sunduğu "Adobe Flash Player Efsanesi" blogda cevaplıyor. Adobe Flash Player eklentisi ile anlatıyor.

Adobe Flash Player öncüsü olan Macromedia Flash Player bir eskiden tarayıcılar kullanan popüler olan eklentidir. İlk Flash içeriği 1 Ocak 1996'da FutureWave tarafından geliştirilmiştir. Kasım 1996'da Macromedia firmasına satın alınarak Macromedia Flash Player adını verilmiştir. 3 Aralık 2005'te Adobe firmasına satın alınmıştır. Adobe Flash Player 11 sürümde Stage3D adlı 3 boyutlu grafik arayüzü geliştirilmiştir. WebGL'de Windows XP desteklenmeyince yerini Flash Stage3D yer alır. Adobe, 25 Temmuz 2017'de duyurulan Adobe Flash Player desteği 31 Aralık 2020'de sona ermiştir ve bu nedenle HTML5 standardı yaygın olarak tam getirilmiştir. Destek, dağıtım ve güvenlik güncellemeyi artık almayacak ve tüm Flash içeriklerin çalıştırmalar 12 Ocak 2021'de engellenmiştir. Bu nedenle güvenlik açıklar dolu ve Flash içerikler 32.0.0.371 ve eski sürümlerde tehdit altına alınabilir.

2000'lerin kullandığı en popüler eklentisi Flash Player. Çocukluk döneminde masaüstü ve dizüstü bilgisayarda çok sayıda Flash oyunları oynuyordu. 2010'ların ortasına kadar Flash oyun döneminde çocuklar bilgisayarda internette oyun oynuyordu. 1996'dan 2020'ye kadar Adobe Flash Player desteklemiştir. Örneğin, Haziran 2006'da bir çocuk bilgisayarda internetten oyun oynamak istemiş ve babası interneti alarak bilgisayarın modem'in ethernet kablosuna takarak internette Kraloyun.com siteye girerek oyun oynamıştır. İkinci örnekte, Mart 2010'da bir genç Flash içerikten oyun geliştirmek istedi ve Adobe Flash Professional programında bir oyun yapmıştır. 2013'e kadar bilgisayarda Flash yerine akıllı telefondan oyunlarına yerini almıştır.

Adobe Flash Player eklentinin 16 dil vardır. Dillerden Almanca, Çekçe, Çince (Basitleştirilmiş), Çince (Geleneksel), Felemenkçe, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, İsveççe, İtalyanca, Japonca, Korece, Lehçe, Portekizce (Brezilya), Rusça ve Türkçe bulunuyor.

Adobe Flash Player için Windows XP SP3 ve üzeri, MacOS 10.10 ve üzeri ve Linux çalıştırılır. Adobe Flash Player eklentiyi çalıştırmak için büyük tarayıcının son sürüm ve Flash Player son sürümü gerekecek. Flash Player sürümü güncellenemeyenler bu eklentinin çalışmayı engellenecek. Kurumsal Flash Player kullananlar güncellenemeyen sürümünde çalışmaya devam edilecektir.

Adobe Flash Player eklentinin Ocak 2010'da %96 ve Temmuz 2019'da %29 bilgisayara yüklüydü. Flash internet siteleri Ocak 2011'de %28,5, Ocak 2018'de %4,9, Ocak 2021'de %2,2 ve şu an ise %1,4 gerilemiştir. Windows 3.1 işletim sisteminin 1998'de sadece Flash Player 3 çalıştırılmaktadır. Windows 95 ve NT 4.0 çalıştırılan son sürüm 2005'te Flash Player 7 olmuştur. Windows 98, ME ve 2000 RTM-SP2 çalıştırılan son sürüm 2011'de Flash Player 9 olmuş ve ancak, Windows 98/ME kullanan bilgisayara Flash Player 10 çalıştırmak için KernelEx bileşeni gerekiyor. Windows 2000 ve Windows XP RTM-SP1 çalıştırılan son sürüm 2013'te Flash Player 11 olmuştur. SGI'nin IRIX işletim sistem ise 1999'da sadece Flash Player 4 çalıştırılmaktadır. Klasik MacOS bilgisayarın Motorola 68K işlemcisiyle çalıştırılan son sürüm 1998'de Flash Player 3 olmuş ve PowerPC mimariyle ise son sürüm 2005'te Flash Player 7 olmuştur. Mac OS X PowerPC'li bilgisayar çalışırılan son sürüm 2011'de Flash Player 10.1 olmuştur. Oracle Solaris işletim sistemi ise 2012'de son sürüm Flash Player 11.2 olmuştur. Şubat 2012'de Adobe, NPAPI desteğini sonlandırarak ve yalnızca Chrome'un PPAPI'sini kullanarak Google Chrome hariç tüm tarayıcılar için Flash Player'ın Linux üzerinde geliştirilmesine son vereceğini duyurdu. Ağustos 2016'da Adobe, sürüm 24'ten başlayarak Linux için Flash Player'ı diğer tarayıcılar için sunmaya devam edeceğini duyurdu.

Flash içeriği oluşturmak için Adobe Animate (eski adı Adobe Flash Professional), Adobe Flash Builder (eski adı Adobe Flex), Adobe Scout, Apache Flex ve CrossBridge oluşturulur. Üçüncü parti Flash içeriği oluşturma programından FlashDevelop, Powerflasher FDT, CodeDrive, MTASC ve Haze bulunuyor. Flash oyun geliştirme programından Adobe Gaming SDK, Away3D, Starling, Stencyl, Unity 3D ve Unreal Engine vardır. Flash içeriği kodlaması için ActionScript kullanılmaktadır. 2020 yılında Adobe Flash Player desteği kesilmesi sonucu geliştiriciler uygulama üzerinden Adobe AIR ile devam edilmektedir.

Sürümler

  • FutureWave Splash Player 1.1 : Yeni komut dosyası oluşturma özellikleri ve Menü ve bellek yönetimi optimizasyonlarını devre dışı bırakma seçeneği
  • Macromedia Flash Player 2 : ActionScript özelliği, bazı vektörler ve hareketler, bazı bitmapler ve sınırlı ses özelliği
  • Macromedia Flash Player 3 : Alfa saydamlığı, lisanslı MP3 sıkıştırması eklendi
  • Macromedia Flash Player 4 : Akışlı MP3'lerin ve Motion Tween'in tanıtımını gördüm. Başlangıçta, Flash Player eklentisi popüler web tarayıcılarıyla birlikte verilmemişti ve kullanıcıların eklentiyi indirmek için Macromedia web sitesini ziyaret etmesi gerekiyordu. Ancak 2000 yılı itibariyle, Flash Player zaten tüm AOL, Netscape ve Internet Explorer tarayıcılarıyla dağıtılıyordu. Sega Dreamcast oyun konsolun donanım yazılımı Flash Player gönderilmiştir.
  • Macromedia Flash Player 5 : Gelişmiş ActionScript, yazma ortamının arayüzü özelleştirme ve Macromedia Generator özelliği var. Flash Player gönderilen ilk Windows XP sürümü olmuştur. Flash Player'ın yükleme tabanı, tüm internet kullanıcılarının yüzde 92'sine ulaştı.
  • Macromedia Flash Player 6 : Flash Video (FLV), uygulama bileşenleri, paylaşımlı kütüphaneler, erişebilirlik, Microsoft Aktif Erişilebilirlik aracılığıyla ekran okuyucu desteği, isteğe bağlı/canlı ses ve video akışı (RTMP) desteği, tüketici Flash Remoting (AFM) ve Web Service (SOAP) desteği ve Macromedia Flash Communication Server MX medya sunucu desteği
  • Macromedia Flash Player 7 : Aşamalı ses ve video akışı (HTTP) desteği, ActionScript 2.0 desteği, çizelgeler, grafikler ve ek metin efektleri oluşturma yeteneği özelliği. Flash Platform tanıtıldı. Flash geliştirme aracından Flash 1.0 ve Breeze 1.0 yayınlandı ve Flash uygulamaları ve sunumları yapılıyor. Flash Lite 1.1 yayınlandı, cep telefonlarda Flash içeriği önyüklü hale getirildi ve ABD, Avrupa ve Japonya cep telefonlarda piyasaya sürüldü. Windows 95, NT 4.0 ve klasik Mac OS sürümlerde desteklenen son Flash Player sürümü olmuştur.
  • Macromedia Flash Player 8 : GIF ve PNG resimlere çalışma zamanı yüklemesi, On2 VP6 video kodek desteği, dosya yükleme ve indirme yeteneği, canlı filtreler ve karışım modları, yeni metin oluşturma motoru olan Saffron Type System özelliği
  • Adobe Flash Player 9 : ActionScript 3 desteği, E4X, ikili soket desteği, düzenli ifadeler ve ad alanları desteği. Update 1 sürümde tam ekran desteği sunuldu. Update 3 sürümde H.264 desteği, AAC desteği, FV4 desteği, ISO tabanı medya dosya format desteği. Ayrıca, Windows 98 ve ME sürümü desteklenen son Flash Player sürümü olmuştur.
  • Adobe Flash Player 10 : 3D nesne dönüşümleri, Pixel Bender ile özel filtreler, gelişmiş metin desteği, Speex ses kodeği, RTFMP, dinamik ses üretimi, vektör veri türü, daha büyük bitmap desteği, grafik çizim API'sı, bağlam menüsü, donanım hızlandırma, kenar yumuşatma motoru (Saffron 3.1) ve pano erişim okuma/yazma özelliği
  • Adobe Flash Player 11 : Stage 3D desteği, H.264/AVC, kameralar için H.264/AVC yazılım kodlaması, yerel 64-bit eklenti desteği, asenktron bitmap kod çözme, TLS güvenli soketi, Stage Video donanım hızlandırma, yerel uzantı kitaplıkları (.dll, gibi), JPEG XR kod çözme, telefon için G.711 ses sıkıştırma, sınırsız bitmap boyutu, LZMA SWF sıkıştırması, mobil cihaza 16-bit ve 32-bit renk derinliği özelliği. Windows 2000 desteklenen son Adobe Flash Player 11.1 sürümü. Solaris işletim sistemini desteklenen son Adobe Flash Player 11.2 sürümü.

Adobe Flash Player 10 ve üzeri özelliklerden Çoklu dokunmatik API (10.1), tarayıcıyı gizlilik modu (10.1), özel yerel fare imleçi (10.2), çoklu monitöre tam ekran desteği (10.2), interaktif tam ekran modu (11.3), DXT kodlama (11.4), paylaşımlı ByteArray (11.5), çoklu SWF desteği geliştirme (11.6), Oyun pedi desteği (11.8), gibi destekliyor. Adobe, Aralık 2014'te HTML5 gelişmesi sonucu Adobe Flash Player son özellik güncellemesi olacağını söylemiştir. Ocak 2015'ten itibaren Adobe Flash Player'ın artık geliştirilemediğini yalnızca güvenlik güncelleme alınabilecekler. Adobe Flash Player son sürüm 32'dir (5 Aralık 2018). 9 Haziran 2020'den itibaren 32.0.0.387 sürümün 12 Ocak 2021'de tüm Flash içeriğini engelleme gelmiştir. 8 Aralık 2020'de Adobe Flash Player'ın son desteklenen sürüm 32.0.0.465 ve 31 Aralık 2020'de desteği resmi olarak sona ermiştir. 12 Ocak 2021'den itibaren tüm Flash içeriği oynatılmaya izin verilen son sürüm 32.0.0.371 ve indirmek için Internet Archive, diğer indirme kanallarından indirilebilir. Eklentiyi çalıştırana dikkatli olun, güvenlik açığı ve virüs tehdit algılar.

Oyunlar

1999 yılında DHTML oyunları yaygınlaşmadı çünkü, tuval ve yerleşik ses yoksunluğu var. Geliştiriciler, DHTML özelliğinin yoksunluğu nedeniyle oyun yapmak için başka bir Java ve Shockwave geliştirmeye hazırladılar. 25 Temmuz 1999'da Tom Pulp'un geliştirildiği ilk Flash oyunu Pico's School, oyun sitesi olan Newgrounds'a yayınlanmıştır. Oyun sitesi olan Newgrounds.com sitenin 12 Temmuz 1995'te kurulmuştur. 2000 yılında Flash oyun geliştirmeye yaygınlaştırıldı ve çok fazla Flash oyunu yapılmıştır. DHTML oyun geliştirmesi zor olduğu belirtiyor, geliştiriciler bunun yerini Flash'ı tercih ediliyor. W3C konsortiyumu HTML5 adlı tuval, dahili ses ve video, gibi geliştirme çalışmaların başlatıldığı söyledi.

30 Mart 2001'de Miniclip kuruldu ve kurulduğu ilk günlerde Flash oyun bulunuyordu. 30 Mayıs 2001'de Bejeweled adlı üçlü eşleşme Flash oyunu yayınlandı. 25 Ekim 2001'de Windows XP'nin Flash Player programın gönderilmesi sonucu bilgisayara Flash oyun oynamalar yükseldi. 2003 yılında Gold Miner adlı Flash oyununda popüleri olmuştur. 2004 yılın başında Japon Toshimitsu Takagi adlı animasyon geliştiricisi Flash'ın ilk kaçış oyunu olan Crimson Room yapılmıştır ve daha önceden MOTAS adlı kaçış oyunu mevcuttur. İlk oyunda kapılar kapalı ve eşyaları bularak kaçabilirsiniz. Takagi'nin diğer kaçış oyundan Viridian Room, Blue Chamber ve Terminal House bulunuyor.

2004 yıl sonunda internette oyunun en popüler Flash'ı tercih etti. 2005 yılında Flash oyununda reklam göstermeye başladı. 2005 yılında MochiAds adlı Flash oyun reklam platformu geldi ve 31 Mart 2014'te Mochi Media kapanması sonucu reklam sunucudan kaldırıldı. Oyunu çalıştırırken MochiAds paneli geldi ve reklam sunucunun olmaması nedeniyle reklam gösteremedi hemen oyuna başlıyor. 2006 yılında tercih edilen oyunun Süper Mario Zamana Karşı, Mafya Mario, Klasik Süper Mario, Arno Bros (Mario Bros. varyantı, klasik Donkey Kong oyunu), Goril Prensesi Kaçırdı (klasik Donkey Kong oyunu), Sonic Kirpi, Mario Dünyası, Mayın Tarlası, Pacman, Süper Golf, Bowling, Curveball, Tenis, Şut ve Gol, Frikik, Maus Operasyonu, Battle of Bob, Metal Slug, Bomberman, Altın Madenciliği, Heli Attack, 2D Paintball, 3D Shooter, Gravity Ball, Space Runner 2, Gyroball, 8 Top Bilardo, Yap Boz, Sokak Dövüşçüsü 2 (Street Fighter 2), Bruce Lee, Süper Boks, Mog House, Marionun Evi, Gri Oda Kaçışı, Gina Lishin Macerası, Submachine, Firmadan Kurtul, Blackjack, Rulet, Poker, Solitaire, Arabayı Park Et, Uzay Yolu, Kerim Ormanda, Pers Prensi (Prince of Persia), Uzay Avcısı, Prensesi Giydir, Pasta Yapma, Mükemmel Pizza, Kaçış Macerası, Raiden X, River Raid (eski atari oyunu), International Karate, Rick Dangerous, Bomb Jack, Zelda'nın Efsanesi (The Legend of Zelda), Castlevania, Galaxian, Megaman Project X, N, Kablocu, Hophop, gibi Oyunlar1.com, Kraloyun.com, gibi sitelerden oynuyordu. 2007 yılında Google Arama motorunda "oyun" kelimesinde aradığında bilgisayarda Flash oyun yaygın olduğu için Oyunlar1.com, Kraloyun.com, Oyunmemo.com gibi siteler çoğuda anasayfada buluyor. Oyun kelime dışında "uzay" aradığında Kraloyun.com uzay oyunu, "hapis" aradığında Kraloyun.com kaçış oyunu, "mario" aradığında Oyunlar1.com Mario oyunu, "savaş" aradığında Kraloyun.com savaş oyunu ve "bilardo" aradığında Kraloyun.com bilardo oyunu arama sonuçları buluyor.

Mart 2007'de Ninja Kiwi'nin Bloons adlı balon patlatma Flash oyunu popülerliği kazanmıştır. 19 Haziran 2009'da Zynga'ın FarmVille yayınlandı ve Facebook oyunlarda online popülerliği kazanmıştır. 2010 yılın başında bilgisayarın online oyunun çoğu Flash içeriği oynanıyordu. 21 Mayıs 2010'da Google Doodle'de Pac-Man'ın 30. yıldönümü dolayında Flash'ı terk edip HTML5 tuval ve ses donatılmış geliştirip HTML5 oyun dönemi başlayan ilk HTML5 oyunu olmuştur. 2011 yılında HTML5 oyun geliştirilme yükselişe tırmandı ve 2013'ten itibaren geliştiriciler Flash yerine HTML5'e geçiş yaptılar. 2015'e kadar popüler Flash oyundan Angry Birds, Flappy Bird, 2048, Nitro, Red Ball, Dino Run, Tetris, Kingdom Rush, Plants vs. Zombies, Super Julio, Agar.io, Cafeland, gibi bulunuyordu. 2020 yılında Flash oyun geliştirilmeyi bırakılmıştır. Şu an Flash oyunu artık geliştirmiyor.

Mobil

Adobe Flash Lite adlı mobil eklentisiyle tarayıcıyla kullanır. 2003 yılında Flash Lite 1.0 sürümü Flash 4 tabanlı şekilde tanıtılmıştır. Mayıs 2003'te Japon NTT DoCoMo firması cep telefona Flash Lite kabulü onaylandı. Flash Lite cep telefonlar Japonya, Avrupa ve daha sonra ABD'ye piyasaya sürüldü.

  • Flash Lite 1.1 sürümde Flash 4 ActionScript desteği.
  • Flash Lite 2.0 sürümde Flash Player 7 tabanlıydı. SVG desteği, diğer teknolojiden JavaScript, gibi olmadan ses ve interaktif element ekleme yeteneği, harici XML içeriği okuma ve yeniden çizme yeteneği ve Kablosuz için İkili Çalışma Zamanı Ortamı (BREW) platform çalıştırma desteği.
  • Flash Lite 3.0 sürümde Flash Player 8 tabanlıydı. H.264 video standardı, On2 VP6 ve Sorenson video kodek desteği, FLV video içeriği desteği (YouTube ve Google Video kullanıyor).
  • Flash Lite 4.0 sürümde ActionScript 3 desteği, bağımsız bir oynatıcı yerine bir tarayıcı eklentisi, çoklu dokunma desteği, coğrafi konum arabirimi desteği ve gelişmiş bir metin işleme motoru.

Macromedia, Şubat 2005'te Flash Lite için bir promosyon olarak ilk Mobil Flash İçerik Yarışmasını düzenledi. 22 Aralık 2006'da Opera web tarayıcısı tabanlı Nintendo Wii Internet Channel tanıtıldı ve Adobe Flash Player destekledi. Nintendo DS konsolun tarayıcıda Adobe Flash Player desteklenemedi. 2007'de Apple'ın iPhone telefonunda Flash desteklenemediği için YouTube videoyu izlemek için HTML5 videoyu kullanılıyor. Adobe'un 2009'un başında Flash içeriğe televizyon üzerinden Intel Media Processor CE 3100 getirildiği duyurulmuştur. ARM Holdings daha sonra, "mobil uygulamaları dönüştüreceği ve interneti masaüstünün kontrol ettiği iddiasını ortadan kaldıracağı" için Flash'ın hamlesini memnuniyetle karşıladığını söyledi. Ancak, Mayıs 2009 itibariyle, beklenen ARM/Linux netbook cihazlarının Web videosu ve parçalanmış yazılım tabanı desteği zayıftı.

Nisan 2010'da Apple'ın kurucusu Steve Jobs, iOS cihaza Flash Player'ın iPhone, iPod Touch ve iPad'e desteklenemeyeceği söyledi. Bu nedenle iOS cihaza Flash Player eklentiyi çalışması sonucu yüksek bellek kullanımı, düşük performans, hızlı pil tüketimi, eklenti çökmeleri, çoklu dokunma yoksunluğu ve güvenlik sorunlarına neden oluyordu. Adobe firması mobil cihazın performans, pil ve güvenlik sorunları hiçbiri çözülemedi. 2009 yılında Android 2.1 işletim sistemi Flash Lite desteklemeye başladı. Daha sonra Android 2.2 sürümle Flash Player gelmiştir. Adobe, 8 Kasım 2011'de Flash Player mobil tarayıcıya yönelik geliştirilmenin durdurulduğunu bildirilmiştir. Android 4.0 Ice Cream Sandwich sürümü desteklenen son Flash Player olmuştur. Haziran 2012'den itibaren Android 4.1 Jelly Bean sürümü Adobe Flash Player artık desteklenemeyecek. 15 Ağustos 2012'de Google Play Store'dan Adobe Flash Player uygulamasını kaldırılmıştır. Eski Android 4.0.3'e kadar olan cihazına indirmek için Adobe Flash Player arşivinden indirebilirdi; fakat, Temmuz 2020 ortasında Adobe Flash Player arşivin, Adobe tarafından kaldırıldığı için indirilemiyor. Bunun yerine şu an APK Mirror ve diğer APK sitelerinden indirilebilir ve eski Android telefonuna Bilinmeyen Kaynaklar etkinleştirip Flash Player uygulamayı yükleniyordu. 10 Eylül 2013'te Android 2.x ve 3.x (11.1.111.73) ve Android 4.0.x (11.1.115.81) son sürümü Flash Player'ı desteklemiştir. Şu an Android cihaza Dolphin Browser ve Puffin Browser tarayıcıda Flash Player destekliyor ve üstelik iOS cihaza Flash Player destekliyor.

Mobil Flash Player'ın 2013 yılında Adobe tarafından desteği bırakılmış ve eski cihazlardan uygun hale getiriliyordu. Eski platformdan Sega Dreamcast oyun konsolu ise Flash Player 4, Leapster eğitim amaçlı oyun konsolu ise Flash Player 5, Nokia Maemo ise Flash Player 9.4, PlayStation 3 konsolu ise Flash Player 9.1 (update 3), PSP konsolu ise Flash Player 6, Pocket PC 2003 ise Flash Player 7, webOS (Palm ve HP) ise Flash Player 10 ve Windows Mobile 5 ise Flash Player 7 son sürümü destekler. Flash Lite desteklenen cihaza Symbian OS (son sürüm Flash Lite 4.0), Windows Mobile, BlackBerry OS (son sürüm 11.1), iOS (son sürüm 11.1), Bada, Android ve Wii (son sürüm Flash Lite 3.1) bulunuyor. 2014 yılından itibaren mobil cihaza Adobe AIR yerini almıştır.

Web ve Hizmetler

2000'lerin dönemlerde Adobe Flash Player içeren sitelerden YouTube, Dailymotion, SHOUTcast, TuneIn Radio, Deezer, Spotify, Rhapsody, Last.fm, Netflix, GeoCities, Angelfire, Tripod, 8M, AOL, MSN, Skype, Pidgin, BBC, New York Times, Wordpress, Blogger, Facebook, Milliyet Gazete Arşivi, Akşam E-Gazete, TTNET Vitamin, RTÜK Çocuk, TRT Çocuk, İzlesene, TTNET Video, FOX TV, TTNET Oyun, Superonline, e-Kolay, gibi Flash eklentisi içermektedir. Web geliştiricileri, 2000'li yılların içinde yeni internet sitelerden çoğu Flash içeriği oluşturulmaktadır.

Google Reklam Ağında, Eylül 2015'te Chrome tarayıcıya Flash reklamın duraktılması sonucu Flash reklam geliştiricileri kullanımdan kaldırma uyarısını alınmış. Flash geliştiricileri 30 Haziran 2016'da AdWords ve DoubleClick reklam ağından SWF dosyaları yüklenmeyi izin verilemeyeceğini ve geri kalanı tüm Flash reklam öğeleri (Haziran önceden yüklenmiş olanı) 2 Ocak 2017'de durdurulmuştur.

YouTube ilk zamanında Flash Player üzerinden video izleniyordu. YouTube'da eski Flash eklentinin video izlenmeleri Temmuz 2017'de sona ermiştir. YouTube, yalnızca HTML5 zorunlu olacak. Diğer video izleme sitesi olan Dailymotion ise Flash Player desteği Haziran 2018'de son bulmuştur.

Güvenlik ve Sorun

Haziran 2007'de Adobe Flash Player 9 Update 2 sürümde güvenlik güncellemesi gelmiş ve iki yıl sonra Flash Player'ın büyük bir güvenlik sorunlar ortaya çıkmıştır. Eski Flash Player sürümleri için büyük tarayıcılarda engellenmeye başlamıştır. Adobe güvenlik bültenleri ve tavsiyeleri güvenlik güncellemelerini duyurur, ancak Adobe Flash Player sürüm notları, bir sürüm güvenlik açıklarını kapattığında ele alınan güvenlik sorunlarını açıklamaz ve bu da belirli bir güncellemenin aciliyetinin değerlendirilmesini zorlaştırır. Bir sürüm test sayfası, kullanıcının en son sürümün kurulu olup olmadığını kontrol etmesine olanak tanır ve eski sürüm eklentilerin kurulu tüm tarayıcılardan kaldırıldığından emin olmak için kaldırıcılar kullanılabilir. Uzun yıllardır Adobe Flash Player'ın güvenlik kaydı, birçok güvenlik uzmanının oynatıcının yüklenmesine karşı tavsiyede bulunmasına veya Flash içeriğini engellemesine yol açmıştır. Adobe Flash Player, 1078'den fazla CVE girişi vardır, bunların 842'den fazlası rastgele kod yürütülmesine yol açmıştır. Güvenlik sorunu nedeniyle Adobe Flash Player desteğinin 31 Aralık 2020'de kesilmesi sonucu 12 Ocak 2021'de tüm Flash içeriği engellenmiştir.

2009'da Adobe Flash Player saldırganlar güvenlik açığı ortaya çıkmış ve Flash Player kullanıcıları ayda bir ya da kritik güncelleme yapılmaktadır. Symantec'in İnternet Güvenliği Tehdit Raporu, Adobe Reader ve Flash Player'da uzaktan kod yürütmenin 2009'da en çok saldırıya uğrayan ikinci güvenlik açığı olduğunu belirtmektedir. Aynı rapor, güvenilmeyen web sitelerinde Flash Player kullanımını devre dışı bırakmak için tarayıcı uzantılarının kullanılmasını da önermektedir. McAfee, Adobe yazılımlarının, özellikle Reader ve Flash'ın 2010'daki saldırılar için birincil hedef olacağını tahmin etti. Adobe uygulamaları, en azından bir noktada, 2009'un son çeyreğinde saldırganlar için en popüler istemci yazılımı hedefleri haline geldi. Kaspersky Security Ağ, 2012'nin üçüncü çeyreğine ilişkin istatistikleri yayınladı ve kullanıcılarının %47,5'inin bir veya daha fazla kritik güvenlik açığından etkilendiğini gösteriyor. Raporda ayrıca "Flash Player güvenlik açıklarının siber suçluların uygulamaya entegre güvenlik sistemlerini atlamasına olanak sağladığı" vurgulandı. Haziran 2010'da Adobe, son sürümlerde "kritik bir güvenlik açığı" olduğunu duyurdu ve bu güvenlik açığının hem Adobe Flash Player hem de Adobe Reader ve Acrobat'a karşı vahşi ortamda aktif olarak kullanıldığına dair raporlar olduğunu söyledi. Daha sonra, Ekim 2010'da Adobe, bu kez Android tabanlı mobil cihazları da etkileyen başka bir kritik güvenlik açığını duyurdu. Android kullanıcılarına Flash'ı devre dışı bırakmaları veya yalnızca istek üzerine yapmaları önerildi. Haziran 2011'de Adobe Flash Player'ın eski PowerPC Mac bilgisayara desteğinin kesilmesi ve TenFourFox çatallı tarayıcının yaratıcısı Cameron Kaiser, bu eklentinin güvenlik açığın dolu olması ve güvensiz olduğunu bu yüzden yalnızca HTML5 içeriği olabileceği söylemiştir. Şubat 2013'te yayınlanan iki kritik güvenlik açığı veya Mart 2013'te yayınlanan dört kritik güvenlik açığı gibi müteakip güvenlik açıkları da Android kullanıcılarını açığa çıkardı ve bunların tümü rastgele kod yürütülmesine yol açabilir. 7 Nisan 2016'da Adobe, Magnitude istismar kiti aracılığıyla kötü amaçlı yazılım dağıtmak için kullanılabilecek sıfır günlük bellek bozulması güvenlik açığı CVE-2016-1019 için bir Flash Player yaması yayınladı. Güvenlik açığı, uzaktan kod yürütülmesi için kullanılabilir. Bazı Adobe Flash Player birçok güvenlik açığı keşfeder ve sorunlardan tehdit edilen resimleri alıntıyı almaktan, kişisel bilgileri, kredi kartları, şifreleri ve dosyaları çalmaktan, bilgisayarı kilitlenmekten, fidye yazılım ortaya çıkmaktan, kötü amaçlı yazılım bulaşmaktan, gibi meydana gelmektedir. Adobe Flash Player güvenlik uzmanları mutlaka tarayıcının eklentimizi engelleyin ya da bu programın kaldırmayı tavsiye edebiliriz.

2013 yılında Mozilla'nın Firefox tarayıcıya güvenlik sorunu nedeniyle Flash içeriğinin gelecekte engelleneceği belirtilmiştir. 1 Eylül 2015'te Chrome 45 tarayıcıya Flash eklentisinin çalıştırmayı soracak. 30 Temmuz 2019'da Chrome 76 tarayıcıya Flash eklentisinin varsayılan olarak devre dışı bırakılmış ve etkinleştirmesi için tarayıcıyı açtığında Flash kullanımdan kaldırma bilgi çubuğu gelir. Mozilla'nın 2 Ağustos 2016'da Firefox 48 sürümle tarayıcıya Flash eklentiyi otomatik olarak engellemeye başlamış ve 3 Eylül 2019'da Firefox 69 sürümle Flash eklentiyi devre dışı bırakılmıştır. 2 Ağustos 2016'da Windows 10 Yıldönümü Güncellemesi kapsamında EdgeHTML tabanlı Microsoft Edge'nin Adobe Flash Player çalıştırmayı sorabilecek. Ocak 2020'de Chromium-tabanlı Edge tarayıcılarda Flash içeriği devre dışı bırakılmıştır ve klasik Edge tarayıcılarda etkilemiyor. Güvenlik açığı nedeniyle Adobe Flash Player eklentinin eski sürümlere engellemeleri, 2 Eylül 2010'da Google Chrome 6, 9 Mayıs 2012'de Apple Safari 5.1.7, 19 Şubat 2013'te Mozilla Firefox 19 ve 11 Ekim 2016'da Internet Explorer 11 (yalnızca Windows 7 SP1 ve Windows Server 2008 R2 SP1) getirilmiştir. Ocak 2021'de Internet Explorer 11 eski tarayıcıya için Adobe Flash Player desteğinin durdurulması ve içeriğinin engellenmesi sonucu tarayıcımıza güvenlik açığı nedeniyle Flash Player'ın 32.0.0.371 ve önceki sürümü engellenir. Fakat, IE11 tarayıcıya Çin varyantlı Flash Player ActiveX tarayıcıyı çalıştırmayı izin verilmektedir.

Flash Player Desteği Kesilmesi Sonrası

Adobe Flash Player, 12 Ocak 2021 itibariyle içerik artık çalıştırılamayacak

Zynga'nın Farmville orjinal oyunun Adobe Flash Player desteği kesilmesinden sona erdi ve Habbo oyunu ise Flash Player desteği sona ererek Unity oyun motoruna geçti. Google'da Webcam'dan fotoğraf yükleme Adobe Flash Player desteğin durdurulması sonucu kaldırılmıştır.

12 Ocak 2021 saat 00:00'da Adobe Flash Player tüm içeriği engellemeye başlamıştır. Oyun oynamaya, işletmeye ve diğer işlevler rahatsız edilmiştir.

Güney Afrika'nın Pretoria kentinde bulunan Güney Afrika Gelir Servisi (SARS) merkezinde, 12 Ocak 2021'de sabah saatlerde Flash içeriğinin engellenmesi sonucu e-dosyalama işlemi çalıştıramıyor. Geliştiriciler, SARS e-Filing Browser adlı Chromium-tabanlı mini tarayıcı geliştirilmiş ve SARS internet sitede sunulmuştur. İndirilmesi için doğrulaması gerekiyor (Yalnızca Güney Afrika vatandaşı için). SARS e-Filing Browser tarayıcıyı yüklendikten sonra SARS'in elektronik dosyalama işlemleri yapılabilir.

Çin'in Shenyang Tren İstasyonunda 12 Ocak 2021'de Flash içeriğin engellenmesi sonucu aksatlıklar yaşadı ve yolcular tren seferi iptal oldu, ancak değildir. Şirket (Ocak 2020 itibariyle), Dalian deposundaki gönderileri planlamak için Adobe Flash tabanlı yazılım kullanıyor. Flash'ın 12 Ocak'ta devre dışı bırakılması, bildirildiğine göre program çalışmayı durdurduğu için şirketin bir günlüğüne kapanmasına neden oldu. Sorun, Flash'ın eski bir sürümüne dönülerek giderildi. Ancak, içeriği engellenmiş ve tren seferi aksamalar yaşamıştır. Mühendisler eski bir Flash Player kullanılarak çalışmaya devam edilmiştir. Şirket, tren hizmetlerinde herhangi bir kesinti olmadığını ve tren tarifesinin kendisinin değil, depodaki yalnızca birkaç yedek PC'nin etkilendiğini belirtti.

Bazıların Flash içeren internet siteler çoğu hükümetler, eğitim, oyun, gibi dahilinde 12 Ocak 2021'den itibaren engellemeler meydana gelmektedir. Ülkemizde Flash Player kullanılan sitelerden RTÜK Çocuk, Morpa Kampüs, Milliyet Gazete Arşivi, gibi Flash içeriği engellenmiş ve çalışması için yolların bulunmaları gerekiyor. Oyunlar1.com oyun sitesinde 12 Ocak 2021'de Flash içeriği engellenmesi sonucu oyun oynatılamıyor ve birkaç gün sonra tüm Flash oyunları sunucudan silinerek Oyunlar1.com siteye yenilenerek sadece HTML5 oyunu oynayacak. Kraloyun.com sitelerde Flash oyunları 26 Mayıs 2020'de aşamalı olarak kaldırılarak ve 31 Mart 2021'den itibaren Flash oyunları tamamen siteden kaldırılmıştır.

Apple, 12 Kasım 2020'de macOS 11 Big Sur sürümün yayınlanması sonucu Safari 14 tarayıcıda Adobe Flash Player, 16 Eylül 2020'de desteği bırakıldı. En büyük tarayıcıdan 20 Ocak 2021'de Google Chrome, 26 Ocak 2021'de Mozilla Firefox, 21 Ocak 2021'de Microsoft Edge ve 2 Şubat 2021'de Opera, Flash eklentisini kaldırıldı. Ancak, Firefox 78 ESR sürümlerde Flash eklentinin 2 Kasım 2021'e kadar destekledi. Şu an Internet Explorer 11 (15 Haziran 2022'ye kadar destek), bazı çatallı tarayıcılar (Puffin Browser, Pale Moon, gibi) ve bazı Çin tarayıcılarda Adobe Flash Player eklentiye devam edilmektedir. HARMAN ve Adobe ortaklığı kurumsal Flash Player 2020 yılı ötesine devam etmek sadece müşteriler geçerli olacak. Geliştiriciler, paketlenmiş internet tarayıcıyı Apache Flex ve AIR SDK kullanılarak derlenerek ve HARMAN lisansını verilerek müşteriler kullanılmakta ve kurumsal Flash Player kullananlar kötü amaçlı yazılım ve güvenlik açığı karşı şekilde korunacak. Sadece masaüstü kullanıcılarda geçerli.

2020 yılında Flash oyun ve sunumlar artık Internet Archive ile gelmiştir. Modern tarayıcılarda Flash içeriği çalıştırmak için Ruffle bir Flash emülatöründen yer alıyor. Diğer emülatörden Emularity ve CheerpX yer alıyor. BlueMaxima'nın Flashpoint projesinde 38,000'den fazla oyun ve animasyon içeriği toplanarak internet siteye yer almıştır. Şu an Çin varyantlı Flash Player ve dünya çapında kurumsal Flash Player desteğine devam edilmektedir.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

Küçük Çamlıca TV ve Radyo Kulesi Sayısal Yayıncılık

Kayıp Medya Kulübü

İstanbul Çamlıca Kulesinde DVB-T2 test yayını yakında başlayacak