Windows XP Efsanesi (Bölüm 1)

Gökhan Koçak Blogger'ın sunduğu Windows XP efsanesi ilk bölüm'de blogda cevaplıyor.

Windows XP işletim sistemi 25 Ekim 2001'de yayınlanmıştır. 9 Eylül 2002'de SP1, 25 Ağustos 2004'te SP2 ve son olarak 21 Nisan 2008'de SP3 yayınlanmıştır. Windows XP desteğin 8 Nisan 2014'de sona ermiştir. Bu nedenle, Windows XP bugünde çalıştırırsa ve internete bağlansada virüs ve diğer zararlı yazılımdan çok yüksektir. Windows XP kullanan bilgisayara son sürümü olan Windows 10 ve 11 yükseltmeleri gerekiyor. Windows XP adını 5 Şubat 2001'de Microsoft'tan duyurulduğunu ve daha önce Ocak 2000'de Windows NT tüketicileri için Windows Whistler çalışmaları sürdürdüklerini öngörülmüştür. Ancak, Windows Neptune ve Odyssey çalışmaları iptal olmuştur. Microsoft Windows XP'nin 24 Ağustos 2001'de RTM sürümün 2600 yapısını yayınlanmıştır. Windows XP'de 4 sürüm bulunuyor; Starter, Home Edition, Professional ve Embbeded.

Windows XP'de Luna temaları bulunuyordu. Media Center Edition 2005 sürümlerde "Royale" teması bulunuyor. Diğer sürümlerde Royale temaları internetten indirip yükleniyor. Ancak, Royale duvar kağıdı ve temayı indirmek önce orjinal Windows kopyasının WGA doğrulaması gerekiyor. Windows XP, pencerelerde, görev çubuğunda ve diğerlerinde yuvarlatılmış köşelerde yer almaktadır. Windows Klasik, Zune ve Embedded temalarda mevcuttur. Eylül 2020'de Windows XP kaynak kodların internete sızdırılması sonucu yayınlanmamış 3 tema bulunuyordu; Luna Beta, Watercolor, Mallard ve Candy vardır.

Hızlı Kullanıcı Değiştirme ile ekranda "Hoş Geldiniz" diye Windows'u açılıyor. Windows XP kurulumu tamamlanması ile yeni arayüz, Windows XP video animasyonu ve Windows XP başlatma müziği yer almaktadır. Windows XP kurulum OOBE'si Internet Explorer'da yer almıştır.

Windows Ürün Etkinleştirmesi (WPA) gelmiştir. 30 gün etkinleştirmemesi sebebi artık oturum açılmayacak. Eskiden internetten ürünü etkinleştiriyordu. (2019 başına kadar) Şu an Windows Ürün Etkinleştirme eski sunucuları kalktığı için etkinleştirme yapamıyorlar. Telefon etkinleştirme, Windows XP desteklenmediği için bu hizmeti yapamıyorlar. Bunun yerine, Güvenli Modla ürün anahtarı bulup ürünü illegal şekilde etkinleştirebilirsiniz. Hatta, legal şekilde toplu lisanslı sürümlü Windows XP Professional ile süresiz şekilde kullanabilirsiniz.

Yeni özelliklerde Wi-Fi desteği, Windows Media Center (sadece Media Center sürümlerde), Tablet PC özelliği, Bluetooth desteği (SP2), Windows Güvenlik Duvarı, Güvenlik Merkezi, Veri Yürütme Engellemesi (DEP), Otomatik Güncellemeler, Hızlı Kullancı Değiştirme ve Hoşgeldin Ekranı, ClearType desteği, Otomatik Sistem Kurtarma (sadece Professional sürümü ve disket), .NET Çatısı (sadece CD'de yüklenir), Program Erişimini ve Varsayılanları Ayarla, Uzaktan Yardım (şu an Uzak Yardım sunucuları sonlandırılmıştır), Aygıt Sürücüsünü Geri Alma, Sistem Geri Yükleme, Macromedia Flash Player (31 Aralık 2020'e kadar destek), MSN Explorer, DSL modem bağlantı özelliği, Eşler Arası, Ağ Köprüleme, USB 2.0 desteği, FireWire (IEEE 1394) desteği, SD kart özelliği (SP2), IPv6 özelliği (varsayılan olarak devre dışı bırakıldı), Teredo Tünelleme, Arka Plan Akıllı Aktarım Hizmeti (BITS), Windows Messenger (MSN Messenger), Hizmet Kalitesi (QoS), UPnP üzerinden İnternet Bağlantı Paylaşımı, MTP özelliği, TAPI 3.1, FireWire üzerinden ağ bağlantısı, Windows Resim ve Faks Görüntüleyicisi ve diğeri bulunmaktadır.

Media Center Edition sürümlerde özelliğinde Windows Movie Maker'da DVD yazdırma, Ses Dönüştürücü, CD Etiket Düzenleyici, 2 ATSC tuner kart özelliği, DVB-T desteği (ülkemizde bir zamanlar TRT test yayınlarda Media Center'dan izliyorduk, ancak Kasım 2010'da ülkede DVB-T yayını son buldu), FM radyo özelliği, TV Rehberi (EPG), DVD oynatıcı, Dijital Video Kaydedici (DVR) özelliği, Media Center Extender aygıt desteği ve Uzaktan kumanda desteği bulunuyordu.

Windows XP'de en fazla 4 GB RAM ve 32-bit x86 mimarisini izin verir. NEC PC-98, i486 ve SGI Visual Workstation 320 ve 540 sistemini kaldırılmıştır. Sadece 32-bit x86 ve BIOS sistemle Windows XP çalıştırılmaktadır. Windows XP Professional x64 sürümde 64-bit sistemi çalıştırır ve ancak 16-bit uygulama çalıştırmayacaktır (16-bit DOS'i kullanmak için DOSBox emülatörü yüklenmesi gerekir). Windows XP Home Edition sürümde tek fiziksel işlemci ve Windows XP Professional sürümde 2 fiziksel işlemciyi çalıştırır. Ayrıca Windows XP, 32-bit'te en az 32 mantıksel işlemci ve 64-bit'te en az 64 mantıksal işlemciyi çalıştırır. Windows XP'yi çalıtırmak için en az 233 MHz Pentium işlemci, 64 MB RAM, 1,5 GB disk boş alan, sadece MBR ve BIOS önyükleme, CD-ROM sürücü, Super VGA (800x600) ekran, klavye ve fare izin verir. MS-DOS emülatörü NTVDM vardır ve DOS video moduyla desteklenen son Windows XP sürümüdür.

Hızlı Kullanıcı Değiştirme ve Hoşgeldin özelliği bulunmakta. Bilgisayar açtığında otomatik olarak Windows ekranı gelir. Ancak, Windows Server etki alanı katılmış olursa, NetWare için İstemci Hizmetleri yüklüyse veya Çevrimdışı Dosyalar etkinleştirilirse, Hızlı Kullanıcı Değiştirme işlevi kullanılamaz. Sadece Windows XP Professional sürümlerde geçerlidir. Windows XP, tüm sürümler Erişebilirlik özellikle erişen SerialKey etkinleştirirse ya da Windows Server 2003 işletim sistemini kullanılırsa, Hızlı Kullanıcı Değiştirme işlevi kullanılamaz. Bu nedenle sadece Klasik Oturum Açma Ekranı gelmektedir.

Orjinal Windows XP desteği 30 Ağustos 2005'te sona ermiş. SP1 desteği 10 Ekim 2006'da sona ermiş. SP2 desteği 13 Temmuz 2010'da sona ermiş. Son olarak SP3 desteği 8 Nisan 2014'te sona ererek Windows XP'yi emekliye ayrılmıştır. Genel Windows XP desteği 14 Nisan 2009'da sona ermiş ve Uzatılmış Windows XP desteği ise 8 Nisan 2014'te sona ermiştir. Windows XP desteği sonlandıktan sonra yeni bilgisayar yükselterek Windows 10 ve 11 işletim sistemi geçileceği söylemiştir.

Windows XP genel OEM ve perakende satışları 30 Haziran 2008 sona ermiştir. Tek istisna netbookların 3 Nisan 2008'de Windows XP Home Edition ULCPC (Ultra Düşük Fiyatlı PC) OEM kopyalarını 22 Ekim 2010 tarihinde sona ermiştir. Toplu lisanslama ile Windows XP kopyaların devam ettiğini ve Nisan 2014'te XP desteği son bulmuştur.

Windows XP Desteği Bitiş Sonrasından

Windows XP desteği bırakmaları 8 Nisan 2014'te oldu. Ocak 2014'te dünya'da 3 milyon ATM (%95) hala Windows XP çalıştırılıyor. Desteği çektikten sonra ATM satıcıları Windows 7'ye geçiş yapılacağı söylemiştir. 31 Temmuz 2015'te Windows 10 çıkması sonucu ATM geçişi neredeyse yapılmıştır. Haziran 2017'de Hindistan % 60'ı 220,000 ATM'lerin Windows XP hala çalışıyor. 21 Haziran 2018'de Hindistan Merkez Bankası (RBI) kararıyla Hindistan genelinde tüm bankamatiğin Windows XP bırakıp Haziran 2019'da Windows 10'lu ATM'ye geçiş yapılacağı söylemiştik. Bu sonuçta Hindistan'da Haziran 2019'da Windows 10'lu ATM geçişler tamamlanmış ve Windows XP'li bankamatiğine son verilmiştir. Türkiye'de ise Akbank, Ziraat Bankası, Vakıfbank, QNB Finansbank, Garanti BBVA, gibi hala bankamatiğin en azından Windows XP çalıştığı söylemiştik ve çoğu Windows 10 sürümde bankamatiği destekliyordu. Windows XP ATM üzerinden çalışan sürüm Windows XP Professional ya da Windows XP Embedded bulunuyor. Windows XP çalışan medikal gömülü cihazlarda sağlık sektörü etkiledi güvenlik açığı nedeniyle cihazı yükselterek yeni Windows 10 sürümü tercih edilmelidir. Diğer gömülü cihazlarda atari makineleri, kumar makineleri, set-top-box, endüstriyel robotlar, navigasyon cihazı, gibi Windows XP Embedded kullanıyor ve ancak şu an desteği bırakmıştır.

Microsoft virüs ve diğer zararlı yazılım önlemek amacıyla Microsoft Security Essentials ve Microsoft Malicious Software Removal Tools (MSRT) için Windows XP desteği 14 Temmuz 2015'te bırakmıştır ve bu nedenle bilgisayar savunmasız bırakmıştır. Mayıs 2014'te Windows XP desteği kesilmesinden 1 ay sonra Internet Explorer 6'dan 11'e kadar sürümün güvenlik açığı bulunmuş ve acil güvenlik yamayı yayınlanmıştır. Mayıs 2017'de keşfedilen yüksek riskli WannaCry fidye yazılım açığı için acil şekilde Windows XP güvenlik güncellemesi Microsoft'tan yayınlanmıştır. Son olarak Mayıs 2019'da Windows XP Professional'da kullanan Uzak Masaüstü Hizmetleri (RDP) yüksek riskli kritik kod yürütme açığı olan BlueKeep bulunmuş, acil şekilde güvenlik yaması için Windows XP'de yayınlanmıştır. Ek olarak Microsoft uzmanlar CVE-2019-1162 adlı yüksek-riskli güvenlik açığı daha acil güvenlik yamayı yayınlanmış ve eski kodun Microsoft CTF ve ctfmon (ctfmon.exe) güvenlik açığın Windows XP'den 10'a kadar etkilendiği söylemiştir.

Temmuz 2020'de Windows XP güncelleme yapmak için Windows Update SHA-1 endpointleri sona ermiş ve Windows XP güncelleme hizmeti hala şu an kullanılamamaktadır. Şu an manuel güncelleme için eski Windows XP güncellemeleri Windows Update Catalog sitesinden veya üçüncü parti Legacy Update (legacyupdate.net) internet sitesinden bulabilirsiniz.

23 Eylül 2020'de Windows XP Service Pack 1 kaynak kodları internette sızdırıldı. NTDEV adlı YouTuber, Windows XP kaynak kodları derleme ve çalıştırma video yayınlanmış. Ancak, Microsoft bu YouTube videoyu işaret ederek telif hakları nedeniyle kaldırılmıştır. Kaynak kodlarda Winlogon ve diğer bileşenlerin kaynak kodları eksiktir. Orjinal sızıntı torrent ya da magnet linkleri verilmiştir. Windows XP kaynak kodların yanı sıra Microsoft ürün sızıntısı, patentler ve çeşitli PDF dosyaları bulunuyor. Microsoft, sızıntıları araştırdığını belirten bir açıklama yaptı. Daha önce Şubat 2004'te Windows 2000 ve Windows NT 4.0 kaynak kodları internette sızdırılmış ve son olarak 2015'te GitHub DMCA talebi üzerinden kaynak kodları deposuna kaldırılmıştır. Windows XP, açık kaynak kodlu değildir.

Eylül 2022'de dünya'da Windows XP kullanma oranı yüzde 0,39 kullanıyor. Windows XP kullanan en çok ülke Ermenistan olmuştur. Aralık 2019'da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hala desteklenmeyen Windows XP bilgisayarı kullanıyor.

Windows XP Bilgisayar Kullanma (bir hikaye içerir)

2022 yılında evinde bir bilgisayar kasası Windows XP Service Pack 3 işletim sistemi, 2 GB RAM, 160 GB HDD ve Intel Pentium 4 işlemcisi kullanıyor. Ekran kartı NVIDIA GeForce kullanıyor ve DirectX 9.0c sınırlı. Tarayıcı Mypal diğeri Internet Explorer 8 ve bazı siteleri sınırlı olduğu için girilmiyor. Adobe Flash Player desteği sona erdiği için bazı oyun sitelerde Flash oyun oynanamıyor. Chrome Windows XP desteklenmediği için yüklenmiyor (son sürüm Chrome 49). Antivirüs ise Avast. Geliştirici araçları ise Microsoft Visual C++ NET var. Microsoft Office 2007 var. CCleaner var. NFS Underground, Counter Strike, DOSBox emülatörü (Doom), Nestopia emülatörü (Süper Mario, Contra, Lode Runner, gibi), Mayın Tarlası ve diğer oyunlar sorunsuz şekilde oynuyor. Windows XP bilgisayar savunmasız ve tehdit çok yüksek oluyor. Hikaye son.

İlerideki bölüm : Web tarayıcılar